Evrenin Dev Mıknatısı Magnetarı Keşfe Çıkıyoruz!

19/07/2020

Güneşimizin yerinde kendi etrafında saniyede yüzlerce kez dönebilen ve etrafa düzensiz gama ışınları saçan bir magnetar olduğunu düşünün. Durum bu olsaydı, siz bunu düşünene kadar kan hücrelerinizdeki demirden magmadaki eriyik metale kadar bir mıknatısın etki edebileceği her şey magnetara doğru çekiliyor olacaktı. Yarattıkları manyetik alanla ve kararsız yapılarıyla magnetarlar, yakınına yaklaşan cisimleri içlerine çekme özelliği bulunan karadeliklerden bile daha tehlikeli varlıklardır. Gelin bu kararsız gök cisimlerinin nereden geldiğini ve özelliklerini birlikte inceleyelim.
Magnetar adı verilen gök cisimleri yıldızların ölümlerinden meydana gelir. Oluşumlarını anlamak için öncelikle yıldızların yaşam döngülerini inceleyelim. Yıldızlar da her canlı gibi doğarlar, büyürler ve ölürler. Bir yıldızın ölümü iki şekilde olabilir: içine çökerek sönmek veya nova şeklinde patlamak. Güneş gibi küçük yıldızlar öldüklerinde ‘Beyaz Cüce’ adı verilen sönük ışıklı gök cisimlerine dönüşürler. Bir yıldızın kütlesi Güneşin 50 katı veya fazlasıysa bir süpernova patlaması meydana gelir ve karadelik oluşur. Güneşin kütlesinden daha büyük ancak 50 katından küçük bir kütleye sahip olan yıldızlar ise bir nova patlaması meydana getirir ve bir nötron yıldızı açığa çıkar. Bilimsel tahminlere göre her on nova patlamasının birinde nötron yıldızı yerine bir magnetar oluşur. Magnetarların oluşum sebebi kütlelerinin nötron yıldızlarından fazla, ancak karadeliklerden az olmasıdır. İki gök cismi arasında kalmış kütleleri magnetarları kararsız cisimler yapar.
Magnetarların en belirgin özelliği çok büyük bir manyetik alana sahip olmalarıdır. Bu manyetik alanın kuvvetini açıklamak için karşılaştırmalar yapabiliriz. Laboratuvar deneylerinde kullandığımız çubuk mıknatısların manyetik alan kuvveti yaklaşık yüz, üretilmiş en güçlü mıknatıs 32.000 ve bir nötron yıldızı trilyon gausstur. Magnetar adı verdiğimiz gök cismi ise katrilyon gauss ile bir nötron yıldızının bin katı büyüklüğünde bir manyetik alana sahiptir. Dolayısıyla magnetarlar herhangi bir cismi çekebilmek için kendilerine yaklaşmasını beklemezler.
Magnetarların başka bir özelliği ise içlerinde depremler yaşanmasıdır. Magnetarların yapısında saf nötron haricinde birtakım yabancı atomlar da bulunur. Bu atomlar bazen tektonik plakaların arasına sıkışır ve çıkmaya çalışırlar. Süreç içinde de tektonik plakalarda sürtünmelere sebep olurlar. Bu şekilde depremler gerçekleşir ve kabuğun altındaki potansiyel güç açığa çıkararak kontrolsüz bir şekilde uzaya yayılır. Bu durumun tehlikeli olmasının sebebi yayılan gücün magnetarların çevresindeki yıldızları parçalayabilecek büyüklükte olmasıdır.
Ancak endişelenmeyin! Yapılan araştırmalara göre dünyaya etki edecek kadar yakın konumda bir magnetara rastlanmamıştır. Bilim insanlarının açıklamalarına göre Güneş sistemimize en yakın süpernova patlaması yaratabilecek, 8 ila 10 milyon yaşındaki Betelgeuse; Dünyamızdan 700 ışık yılı uzaktadır. Ayrıca kütlesi gereği patladığında bir karadeliğe dönüşmesi beklenmektedir.
“Bir de videolu anlatımını izleyeyim” diyenler için:
https://www.youtube.com/watch?v=7BaDUybaqfE
“Güneş Sistemine yaklaşsa ne olabilir?” diyenler için:
https://www.youtube.com/watch?v=HeAuUXpGK2k
“Nötron yıldızları hakkında bol bol bilgi edinmeliyim” diyenler için:
https://www.youtube.com/watch?v=gtrke0bOxBU

Son Bloglar